Jakie zaburzenia psychiczne powodują długotrwałe uzależnienie od alkoholu?

Nadużywanie alkoholu prowadzi do trwałych zmian w organizmie i psychice osoby pijącej. Destrukcyjne działanie alkoholu na układ nerwowy może objawiać się w postaci różnorodnych psychoz alkoholowych. W artykule omawiamy najpopularniejsze z nich: halucynozę alkoholową, ostrą psychozę alkoholową, paranoję alkoholową i zespół Wernickego-Korsakowa.

Osoby uzależnione nie zawsze zdają sobie sprawę z faktu, że leczenie zaburzeń psychicznych wywołanych nadmiernymi dawkami alkoholu, może być trudniejsze niż terapia choroby alkoholowej. Zanim przejdziemy do omawiania poszczególnych psychoz alkoholowych, należy scharakteryzować stan nazywany psychozą alkoholową. 

Czym jest psychoza alkoholowa?

Psychoza jest bardzo silnym zaburzeniem postrzegania rzeczywistości. W ciężkich epizodach psychotycznych zakłócenia percepcji są tak duże, że pacjent traci zdolność odróżniania tego, co jest rzeczywistością od tego, co nią nie jest.

Psychozy można podzielić na te, których głównym objawem są zaburzania percepcji i zaburzenia myślenia. W przypadku tych pierwszych dominującym objawem są omamy i iluzje wzrokowe, słuchowe, węchowe i dotykowe. Dochodzi też do zaburzeń równowagi. Natomiast psychozy dotyczące zaburzeń myślenia objawiają się spowolnieniem lub przyspieszeniem procesów myślowych, doświadczeniem natłoku myśli lub ich rozwlekłości. Poza zaburzeniami struktury myślenia pojawiają się zakłócenia treści, np. urojenia i natręctwa myślowe.

Psychozy są wynikiem nierównowagi neuroprzekaźników, czyli substancji chemicznych, które odpowiadają za przekazywanie bodźców w mózgu. Leczenie jest w głównej mierze farmakologiczne, a psychoterapia znajduje zastosowania pomocnicze. Podstawowym warunkiem rozpoczęcia leczenia jest odstawienie alkoholu. 

Psychoza alkoholowa jest nazywana często schizofrenią alkoholową, ponieważ oba schorzenia mają bardzo podobny przebieg kliniczny. Psychoterapeuta z prywatnego ośrodka odwykowego Moje Życie w Poznaniu zwraca uwagę na różnorodność postaci psychoz alkoholowych: – Psychoza alkoholowa może przejawiać się w bardzo różnych formach, których występowanie uzależnione jest między innymi od czasu nadmiernego spożywania alkoholu. Znajdują się wśród nich krótkotrwałe zaburzenia, ale także trudne w leczeniu, utrzymujące się przez dłuższy czas wypaczenia percepcji. Niektóre psychozy ustępują samoczynnie po odstawieniu alkoholu. Inne, pomimo zachowania abstynencji i podjęcia leczenia farmakologicznego, mogą przejawiać tendencje do pogłębiania się.

Ostra psychoza alkoholowa

Schorzenie dotyka najczęściej osób, które odstawiają nagle alkohol po bardzo długim okresie nadmiernego spożycia. Ostra psychoza alkoholowa to łagodniejszy wariant delirium tremens (inne nazwy: biała gorączka alkoholowa, majaczenie drżenne). Ostra psychoza alkoholowa, podobnie jak delirium tremens, najczęściej nie trwa dłużej niż trzy lub cztery dni.  

Zazwyczaj nie towarzyszą jej objawy wegetatywne, takie jak duszności, silna potliwość czy kołatanie serca. Dominującą dolegliwością są omamy słuchowe. Choremu wydaje się, że słyszy wrogo usposobione, atakujące go głosy, które przypisuje znanym sobie, często bliskim osobom. Mogą też występować omamy wzrokowe.

Halucynoza alkoholowa

Pacjenci słyszą oceniające głosy, które poddają ostrej krytyce ich postępowanie. Osoba cierpiąca na omamy słuchowe może nabrać przekonania, że głosy namawiają ją do popełnienia jakichś czynów. Możliwy jest też wariant, w którym pacjent czuje się zagrożony i ma pewność, że ktoś dybie na jego życie.

Halucynoza alkoholowa pojawia się nie tylko w okresach ciągłego spożywania alkoholu, ale także w czasie abstynencji. Najczęściej dotyczy pacjentów, których uzależnienie trwa wiele lat, a czasem kilka dekad. Wśród wszystkich odmian psychozy alkoholowej, to właśnie halucynoza najbardziej przypomina schizofrenię.

Zespół Otella, czyli paranoja alkoholowa

Otello to tytułowa postać z dramatu Szekspira. Pod wpływem chorobliwej zazdrości zabił wierną mu żonę, a następnie popełnił samobójstwo. Zespół Otella to typowe schorzenie mężczyzn, którzy mają za sobą wieloletnie przyjmowanie nadmiernych dawek alkoholu. Pacjenci zachowują się niezwykle podejrzliwie: każdą wątpliwość związaną z wiernością partnerki biorą za dowód zdrady. Są też skłonni dawać wiarę absurdalnym podejrzeniom, że kobieta ma wielu, nawet dziesiątki partnerów seksualnych. Nieopanowana zazdrość może prowadzić do stosowania przemocy w celu wymuszenia na partnerce przyznania się do zdrady. 

Zespół Otella jest wyjątkowo trwałą i trudną w leczeniu psychozą alkoholową. Leczenie może go osłabić. Brak leczenia prowadzi zazwyczaj do nasilenia objawów i do ich utrzymywania się aż do śmierci pacjenta. Paranoja może osiągać taką intensywność, że nawet rozstanie z partnerką nie kładzie kresu zazdrości.

Zespół Wernickego-Korsakowa

Zespół Korsakowa objawami przypomina amnezję. Pacjenci mają poważne deficyty pamięci, ale jednocześnie zachowują pełną świadomość. Przyczyną choroby jest chroniczny niedobór witaminy B1, który może towarzyszyć anoreksji, bulimii i nowotworom jelita cienkiego. Jednak najczęstszą przyczyną jest uszkodzenie przez alkohol błony śluzowej jelita cienkiego i w następstwie upośledzenie wchłaniania witaminy B1.

Nazwa zespół Wernickiego-Korsakowa stosowana jest dlatego, że encefalopatia Wernickego często poprzedza wystąpienie zespołu Korsakowa. Schorzenie opisane w 1881 r. przez Carla Wernickego objawia się m.in. podwójnym widzeniem, oczopląsem oraz selektywnymi zaburzeniami pamięci krótkotrwałej. Po odstawieniu alkoholu i suplementacji witaminą B1 może ustąpić całkowicie. Jednak w wielu przypadkach po kilku dniach lub kilku tygodniach przechodzi w zespół Korsakowa. 

Psychozy alkoholowe są bardzo niejednorodne, a przyczyna zaburzeń neuroprzekaźnictwa w mózgu pozostaje zazwyczaj niewyjaśniona. Diagnozowanie psychoz wymaga oddzielenia ich od psychopatii i schizofrenii. Proces leczenia bywa bardzo trudny. Jeżeli jednak odstawimy alkohol i wybierzemy na miejsce leczenia specjalistyczny, najlepiej oferujący pełną dyskrecję prywatny ośrodek odwykowy, to zyskamy szansę na powrót do normalnego życia.