Dlaczego gutaperka jest najpopularniejszym uszczelniaczem kanałów korzeniowych?

Asortyment dostępnych materiałów do wypełniania kanałów zębowych liczony jest w setkach różnych preparatów, oferowanych przez wielu renomowanych producentów. Jednak podstawowym i od dziesięcioleci najchętniej używanym materiałem jest gutaperka. Dlaczego naturalny wypełniacz, stosowany w leczeniu endodontycznym od ponad 100 lat, do dziś nie doczekał się realnej konkurencji? 

Stosowane w endodoncji leczenie kanałowe pacjentom nie kojarzy się najlepiej: jazgotliwe dźwięki wierteł, wibracje i przeszywający ból, który dla większości pacjentów jest niemożliwy do zniesienia bez zastosowania znieczulenia przed rozpoczęciem zabiegu. Jednak to właśnie dzięki leczeniu kanałowemu możemy ocalić zęby, które w przeciwnym razie musiałyby zostać usunięte. 

Kiedy gutaperka trafia do kanału? 

Wskazaniem do leczenia kanałowego są nieodwracalne zmiany miazgi (zapalenie, martwica), których powodem mogą być głębokie ubytki próchnicowe, różnego typu urazy powodujące obnażenie miazgi. Powodem podjęcia leczenia kanałowego mogą też być zabiegi protetyczne, które wymagają znacznego zeszlifowania zęba. Konieczność oczyszczenia kanałów zębowych występuje również jako następstwo paradontozy oraz zmian endo-perio. 

Leczenie kanałowe przebiega w czterech fazach:  

• otwarcie zęba – pierwszym etapem leczenia kanałowego jest otwarcie komory zęba i usunięcie miazgi przy użyciu odpowiednich narzędzi, na przykład klasycznych ręcznych miazgociągów (przed przystąpieniem konieczne jest zatrucie lub znieczulenie, aby zmniejszyć dyskomfort pacjenta),  
• opracowanie (wyrównanie i poszerzenie) kanałów – po opróżnieniu i oczyszczeniu komory zęba, wykonujący zabieg stomatolog przystępuje do usuwania miazgi z kanału lub kanałów zęba, a jednocześnie poszerza kanał przy użyciu pilników endodontycznych, aby zapewnić lepsze dojście dla przyszłego wypełnienia i uniknąć ryzyka pozostawienia zmienionej chorobowo, zakażonej miazgi – w czasie opracowywania kanałów są one intensywnie płukane, np. preparatami na bazie podchlorynu sodu, który rozpuszcza martwą tkankę i warstwę mazistą, 
• osuszenie kanałów – do tego celu najczęściej używa się sączków papierowych,   
• wypełnienie kanałów – pozostawienie pustego kanału (lub jego fragmentów) może być przyczyną poważnych powikłań (związanych z przenikaniem i rozwojem bakterii), dlatego wypełnia się go materiałem biozgodnym, czyli najczęściej przy użyciu ćwieków gutaperkowych, 
• wypełnienie (zamknięcie) zęba – komorę zęba zamyka się przy użyciu tzw. plomby wykonanej z różnego typu materiałów, w tym m.in. klasycznego amalgamatu czy materiałów kompozytowych, aby odciąć wnętrze zęba od mechanicznych i chemicznych oddziaływań zewnętrznych. 

Czym jest gutaperka? 

Gutaperka pochodzi z Archipelagu Malajskiego, gdzie rosną w stanie naturalnym drzewa gutaperkowca oraz eukomii wiązowatej. Białawy, gęsty sok tych roślin, po odparowaniu i obróbce termicznej, zamienia się masę przypominającą kauczuk, lecz znacznie od niego twardszą. Gutaperka posiada właściwości termoplastyczne: w temperaturze pokojowej jest twarda, natomiast podgrzana do 40-50°C uplastycznia się, a przy 65°C uzyskuje postać płynną. Po obniżeniu temperatury oraz pod wpływem światła i powietrza ponownie, gutaperka ponownie twardnieje. Dzięki temu można stosować aplikację na ciepło i umożliwić zapływanie gutaperki do wszystkich zakamarków kanału zębowego. 

Gutaperka jest wykorzystywana do produkcji klejów, piłek golfowych, gumy do żucia i ćwieków dentystycznych. Aplikacja do kanałów zębowych odbywa się przy użyciu odpowiednich narzędzi podgrzewających (uplastyczniających) oraz za pomocą upychaczy gutaperki. 

Dlaczego stomatolodzy wybierają gutaperkę?  

Największą zaletą gutaperki jest biozgodność: naturalny materiał nie podrażnia tkanek okołowierzchołkowych zęba. Drugą zaletą jest łatwość aplikacji: gutaperkę bardzo łatwo jest wprowadzić nawet do wąskiego i krętego kanału zęba, ale też w razie potrzeby szybko usunąć, bez ryzyka uszkodzenia ściany korzenia. Na korzyść gutaperki przemawiają też jej właściwości bakteriostatyczne oraz walory estetyczne: wypełniacz nie przebarwia zębów. Niebagatelną zaletą gutaperki jest też bardzo dobra stabilność wymiarowa (materiał kurczy się po aplikacji zaledwie w granicach 1-3%) oraz odporność na rozpuszczanie pod wpływem działania śliny i innych płynów tkankowych. 

Specjalista z hurtowni sprzętu medycznego Limedic wyjaśnia sukces gutaperki: – To materiał w pełni naturalny, który łączy bardzo wiele właściwości docenianych przez stomatologów, a jednocześnie jest relatywnie tani i łatwo dostępny. Pomimo licznych prób zastąpienia gutaperki nowocześniejszymi materiałami, wydaje się, że jej pozycja jest niezagrożona. Nie wynaleziono do tej pory żadnej masy wypełniającej, która posiadałaby wszystkie właściwości gutaperki i oferowała coś ponad to, np. posiadała wysoka adhezję.  

Pomimo wszystkich zalet, nie jest to materiał idealny: największą i jedyną wadą gutaperki jest brak przyczepności do zębiny, co skutkuje powstaniem szczeliny, w która mogą wnikać bakterie. Aby tego uniknąć gutaperkę stosuje się razem z uszczelniaczem, który aplikowany jest pomiędzy ścianę kanału zębowego a wypełniacz. W roli uszczelniacza stosuje się m.in. materiały silikonowe, żywice epoksydowe i cementy szkło-jonomerowe.