Co to jest konflikt serologiczny

Konflikt serologiczny to rodzaj choroby hemolitycznej noworodka, która bierze się stąd, że w jego krwi, w czerwonych lub w białych krwinkach, występują antygeny, których nie ma we krwi matki. W efekcie tego w momencie kontaktu krwi matki z krwią dziecka (zazwyczaj dopiero podczas porodu) organizm matki zaczyna traktować znajdujące się w jej brzuchu dziecko jak zagrażający jej obcy organizm i zaczyna się przed nim bronić. W artykule dokładniej opisujemy, co musi się stać, żeby doszło do konfliktu serologicznego i co się robi w przypadku zagrożenia jego wystąpieniem.

Co musi się stać, żeby doszło do powstania konfliktu serologicznego?

Konflikt serologiczny jest w pewnym sensie mechanizmem obronnym przed atakującym organizm wirusem lub innego typu organizmem obcym. W wyniku stwierdzenia przez organizm obecności we krwi płodu nieznanych mu antygenów zaczyna  on kształtować odporność, która pozwoli mu je zniszczyć. Jeżeli organizm ma plan chronić się w taki sposób przed atakującymi go drobnoustrojami, jest to oczywiście bardzo korzystne, gorzej jeżeli takie działanie jest skierowane przeciwko rozwijającemu się w brzuchu matki dziecku, w takim przypadku wytwarzana ochrona może w konsekwencji wywołać u dziecka wiele powikłań i chorób. Jakie są przyczyny powstania konfliktu serologicznego? O odpowiedź na to pytanie poprosiliśmy naszego rozmówcę, lekarza specjalistę z Centrum Leczenia Niepłodności Oviklinika w Warszawie. Oto co nam powiedział:

Przyczyny powstawania konfliktu serologicznego są już dobrze poznane. Rozwijający się płód w wyniku dziedziczenia otrzymuje cechy antygenowe zarówno od swojej matki, jak i od swojego ojca. Konflikt serologiczny powstaje wtedy, gdy płód dziedziczy po ojcu cechy antygenowe, których nie posiada matka. W trakcie ciąży w niektórych przypadkach do układu krążenia matki przedostają się krwinki płodowe, które mają cechy antygenowe ojca. Jeżeli matka ich nie posiada, wtedy jej organizm szybko zaczyna wytwarzać skierowane przeciw nim przeciwciała.

W praktyce do konfliktu serologicznego może dojść wówczas,s gdy matka ma krew z czynnikiem Rh-, natomiast ojciec ma krew z czynnikiem Rh+, który zostanie odziedziczony także przez dziecko. Do problemów w takich przypadkach dochodzi wówczas, gdy organizm matki zorientuje się, że we krwi dziecka znajdują się nieznane jej antygeny. Co bardzo ważne, do kontaktu z krwią płodu może dojść zazwyczaj dopiero w trakcie porodu, ale także podczas zabiegów wykonywanych w ciąży, np. wyłyżeczkowania jamy macicy lub kordocentezy. Oznacza to, że  w trakcie pierwszej ciąży, zazwyczaj konflikt serologiczny nie ma tak naprawdę szans wystąpić. Jest to spowodowane tym, że kontakt z nieznanymi antygenami kobieta ma dopiero podczas porodu i jej organizm nie ma wystarczającej ilości czasu, żeby wyprodukować przeciwciała anty D i żeby zaatakować nimi dziecko.

Jak często dochodzi do powstania konfliktu serologicznego?

Do powstania konfliktu serologicznego dochodzi jednak stosunkowo rzadko. Jest to związane przede wszystkim z tym, że występuje on dopiero przy drugiej lub przy kolejnych ciążach, a  dodatkowo bardzo rzadko dochodzi do sytuacji, w których przyszłe mamy nie mają we krwi antygenu D.   Według statystyk czynnik Rh- jest obecny we krwi jedynie u około 15% ludzi. Biorąc pod uwagę to, że konflikt serologiczny może wystąpić tylko w sytuacji, gdy to matka ma czynnik Rh-, a ojciec czynnik Rh+ i dodatkowo dziecko odziedziczy antygen D po ojcu, ryzyko powstania takiego problemu faktycznie robi się niewielkie. Żeby mieć jednak pewność, że w przypadku ciąży nie będzie nam groziło takie ryzyko, w trakcie jej planowania, w trakcie leczenia niepłodności lub już po otrzymaniu pozytywnego wyniku testu ciążowego, koniecznie trzeba wykonać badania grupy krwi matki i ojca.  W przypadku stwierdzenia niezgodności wartości czynników Rh, będzie można jeszcze podjąć odpowiednie kroki, żeby zapobiec ewentualnemu zagrożeniu.

Na czym polega leczenie w przypadku konfliktu serologicznego?

W XXI wieku medycyna na szczęście dysponuje już skutecznymi sposobami, które pozwalają uniknąć powstania konfliktu serologicznego. Jedną z najczęściej stosowanych metod przeciwdziałania konfliktowi serologicznemu jest wprowadzenie po porodzie do krwi matki z immunoglobuliny anty D, która zapobiega wytwarzaniu we krwi przeciwciał anty D. Także w naszym kraju stosuje się immunoglobulinę anty D. Podaje się ją matkom z krwią z czynnikiem Rh- do 72 godzin po porodzie. Bardziej skomplikowana jest sytuacja u kobiet, które oczekują dziecka i u których we krwi już zostały wytworzone przeciwciała anty D. W takich przypadkach kobieta musi mieć stale kontrolowane stężenie przeciwciał anty D we krwi. Istotne jest również wykonywanie co około 2-3 tygodnie badania USG płodu, które pozwala określić czy ewentualny konflikt serologiczny w jakikolwiek sposób wpływa na rozwój płodu. Jeżeli poziom przeciwciał anty D we krwi przyszłej matki przez cały czas trwania ciąży będzie pozostawał na podobnie niskim poziomie, istnieje duża szansa, ze ciąża będzie mogła być bezpiecznie doprowadzona do końca. Jeżeli jednak w pewnym momencie lekarz stwierdzi, że istnieje realne zagrożenie dla dziecka, wtedy konieczne może być wcześniejsze zakończenie ciąży i przeprowadzenie transfuzji krwi u dziecka.