Boli cię brzuch? Zacznij od USG

Ból brzucha jest jedną z najczęstszych dolegliwości, która może mieć bardzo różne przyczyny. Postawienie prawidłowego rozpoznania stanowi dla lekarzy nie lada wyzwanie. Wyróżnia się zasadniczo trzy grupy dolegliwości bólowych brzucha: ból ostry, przewlekły i tzw. ból odniesiony. Różnią się one przyczynami, przebiegiem i zalecaym postępowaniem diagnostyczno-leczniczym.

Wywiad i badanie lekarskie

Pierwszym elementem na drodze do postawienia właściwego rozpoznania przyczyny naszych dolegliwości jest wywiad lekarski i badanie fizykalne. W przypadku dolegliwości bólowych brzucha opis, jaki przedstawia pacjent oraz okoliczności pojawienia się objawów, stanowią niezbędną wskazówkę diagnostyczną. Ostry ból brzucha, określany jako pojawiający się nagle, o znacznym nasileniu i wyraźnie zlokalizowany, jest tzw. bólem somatycznym, pochodzącym z podrażnienia receptorów otrzewnej ściennej lub ściany brzucha. Często nasila się on w przypadku zmiany pozycji ciała czy przy głębokim oddychaniu, a w trakcie badania fizykalnego rozpoznawana jest tzw. obrona mięśniowa, czyli wzrost napięcia mięśni brzucha. W takich przypadkach diagnostyka musi być szybka, gdyż powyższa konfiguracja objawów może świadczyć o poważnej chorobie wymagającej pilnego leczenia operacyjnego. Nieco więcej czasu na wnikliwą diagnostykę będziemy mieć natomiast w przypadku bólu przewlekłego. Ten rodzaj bólu brzucha określany jest mianem bólu trzewnego, pochodzącego z pobudzenia receptorów otrzewnej trzewnej lub samych narządów jamy brzusznej. Jego początek jest mniej wyraźny niż bólu ostrego, dlatego pacjent często nie jest w stanie powiązać pojawienia się dolegliwości z konkretnym momentem. Często też lokalizacja takiego bólu nie jest konkretna i chory jest w stanie bardziej pokazać okolicę niż konkretne miejsce. Częściej też bólowi temu towarzyszą wymioty, nudności oraz pocenie się. Ból odniesiony natomiast dotyczy odczuwania bólu powierzchownie, na skórze lub w mięśniach, w miejscu odległym od właściwej choroby. Taka sytuacja ma miejsce na przykład przy chorobach dróg żółciowych czy trzustki, gdzie ból często lokalizowany jest w plecach, a nie w samym brzuchu.

Zawsze wykonujmy badanie USG

Choć odczuwane przez chorego dolegliwości mogą znacząco ukierunkować dalszą diagnostykę, w przypadku chorób narządów jamy brzusznej zawsze wskazane jest wykonanie badania USG. Jest to nieinwazyjne, szybkie badanie obrazowe, które w rękach doświadczonego lekarza przynosi wiele cennych informacji. Badanie USG można wykonać zarówno w Warszawie, jak i w mniejszych miastach. Po pierwsze, w badaniu USG ocenia się strukturę wątroby i pęcherzyka żółciowego. Bardzo ładnie na obrazach USG widoczne są złogi żółciowe w pęcherzyku żółciowym w przypadku kamicy tego narządu. Ponadto w badaniu USG uwidoczniona może zostać patologia w zakresie nerek i dróg moczowych, ze zobrazowaniem torbieli, zastoju moczu czy też obecności kamienia w moczowodzie lub miedniczce nerkowej. Podczas badania USG poszukuje się także zmian w zakresie śledziony, trzustki, pęcherza moczowego i jelit. Badanie to może pomóc wysunąć podejrzenie obecności guza w jamie brzusznej i skłonić do poszerzenia diagnostyki w tym kierunku. W badaniu USG można też uwidocznić obecność tzw. wolnego płynu w jamie brzusznej, świadczącego zazwyczaj o toczącym się procesie zapalnym, zobrazować ropnie i ocenić prawidłowość obrazu aorty, w której na poziomie brzucha często rozwijają się tętniaki.

Przygotowanie do badania USG

Jeśli badanie USG jamy brzusznej wykonywane jest w trybie planowym, warto aby pacjent odpowiednio się do niego przygotował. Obraz w USG najbardziej zaburzany jest przez zgromadzone w jelitach w powietrze. W skrajnych przypadkach, przy dużej ilości gazów, badania w ogóle nie da się przeprowadzić. Zaleca się, aby przed badaniem pacjent pozostawał na czczo przez 6 godzin, nie spożywał płynów gazowanych, a jedynie pił czystą, niegazowaną wodę. W dniu poprzedzającym badanie można dodatkowo wspomóc się preparatami dostępnymi bez recepty, przeznaczonymi do radzenia sobie ze wzdęciami, zawierającymi np. symetykon. Do oceny pęcherza moczowego wymagane jest jego częściowe wypełnienie, dlatego bezpośrednio przed badaniem warto wypić ok. pół litra niegazowanej wody i powstrzymać się na ten krótki czas od oddawania moczu.

Inne badania diagnostyczne przewodu pokarmowego

W znakomitej większości przypadków badanie lekarskie połączone z wykonaniem USG brzucha i odpowiednich badań laboratoryjnych z krwi w zupełności wystarcza do wykluczenia lub potwierdzenia choroby odpowiedzialnej za ból brzucha. Jeśli wymagana jest dodatkowa diagnostyka, może niekiedy dodatkowo zostać zlecone wykonanie badania RTG jamy brzusznej (szczególnie w przypadku bólu ostrego i podejrzenia niedrożności przewodu pokarmowego), tomografia komputerowa jamy brzusznej, gastroskopia lub kolonoskopia. Są to jednak badania bardziej inwazyjne lub narażające na działanie promieni rentgenowskich, dlatego przed ich przeprowadzeniem powinno być już postawione, na podstawie badań nieinwazyjnych, wstępne podejrzenie konkretnego schorzenia.